VIDEO l In de spotlights - Toanhûs portretten van creativiteit: “Tekenen en schilderen is cultuur in de breedste zin van het woord”

De bedoeling was dat Grietje van der Wal het erbij zou doen. Maar er kwam zoveel op haar pad dat ze haar baan als docent Nederlands aan een vmbo-school op gaf en tegenwoordig alleen maar teken- en schildercursussen geeft. Bij It Toanhûs in Joure, Lemmer en Balk, maar ook op locatie bij de verschillende basisscholen in de gemeente. 

Je zou kunnen zeggen dat ze van haar werk haar hobby heeft gemaakt. “Maar het is nog steeds onderwijs. Het heeft veel raakvlakken”, zegt ze. Wellicht anders dan in het reguliere onderwijs is dat er bij de teken- en schildercursussen van It Toanhûs ook veel ruimte is voor eigen inbreng. “Ik bied vaak een paar vaste dingen aan en dan kunnen cursisten kiezen of ze daaraan mee willen doen. Maar er zijn ook die lekker hun eigen gang gaan. Ze nemen dan vaak een afbeelding mee die ze na willen maken. Ik help ze op weg en geef ze tips. En als er meerdere cursisten zijn die een portret willen maken, geef ik daar een paar lessen over. Dat kan prima naast elkaar. Met kinderen is dit net iets anders. Daarvoor heb ik een vast lespakket. Ook voor de lessen op de basisscholen. Ik geef daar één keer in de twee weken les en de leerkracht maakt in de tussenliggende week de werken met de kinderen af. Tijdens mijn lessen is er ook een heel andere dynamiek in de ‘normale’ klas setting. Ze zitten niet braaf aan een tafeltje te luisteren, maar zijn juist veel zelf bezig en ze hebben autonomie. Aan het einde van de les leggen we altijd de gemaakte kunstwerken in de gang, staan we er omheen en gaan we elkaars werk bekijken. Er is veel interactie.” 

Grietje - Toanhus

Fiets op de tafel

Grietje geeft aan dat het om meer gaat dan alleen tekenen en schilderen. “Afgelopen week hebben we een fiets op de tafel gezet en gekeken wat voor basisvormen daarin zitten. Hoe kun je überhaupt naar een voorwerp kijken? Vierkanten en rondjes die je in een fiets ziet, komen vaak ook terug in schilderijen. En als je naar een schilderij of tekening kijkt, hoe analyseer je dat? Dat zorgt voor een andere manier van kijken. Reuze interessant, er is zoveel in te onderwijzen. Je kunt het ook aan allerlei vakken koppelen, want het heeft ook met maatschappijleer te maken, met burgerschap. Wat doet de emotionele inhoud van een schilderij met je? Hoe ga je met elkaar om? Kunst zit overal in verweven.” 

‘Kinderen zijn ruimdenkend’

Bij kunst gaat het volgens Grietje ook vaak om het proces dat eraan gekoppeld is. Als je het verhaal erbij weet, krijgt het meer waarde. Voorbeeld is Vincent van Gogh. “Het is super interessant om erachter te komen hoe bevlogen die man was. En een doorzetter, want zijn eerste schilderijen zijn niet bepaald de allermooiste. Maar het is wel erg mooi om zijn zoektocht te zien naar bijvoorbeeld het kleurgebruik. Dat heeft hij niet uit een boekje, maar hij heeft dat aan den lijve ondervonden, ‘wat wil ik, hoe geef ik vorm wat ik zie’. En het is natuurlijk heel origineel als je daar zelf een manier in vindt zoals hij heeft gedaan met zijn toets, die strepen en de veelheid aan kleuren. We zijn gewend aan zijn werk, maar als je goed kijkt, is dat werkelijk subliem gedaan. Hij heeft gedurfd om dingen los te laten, zich af te zetten en origineel te zijn. Zeker in zijn tijd. We hebben onlangs wat dieper ingezoomd op hem en onszelf afgevraagd waarom hij bepaalde keuzes maakte. Veel van zijn onderwerpen zijn onopvallend en alledaags, maar hij zag er iets in. Tijdens deze gesprekken ontstonden leuke discussies.”

Vanaf 12 april is in het PapagenoHuis in Lemmer een week lang al het werk van de Toanhûs cursisten te zien in de ‘Van Gogh Expositie’. Meer info: toanhus.nl

Enthousiast en onbevangen

“Ik vind dat de kinderen veel vertellen en dat ze ruimdenkend zijn in wat ze mooi vinden. Ze staan overal nog wel voor open, zijn nog niet vastgeroest in wat kunst voor hen is. Ze vinden veel mooi, vooral als je het uitlegt en de manier van kijken stimuleert. En ook de tolerantie naar elkaars werk. Dat je dingen op verschillende manieren kunt doen. Foutjes kunnen goed uitpakken en toevalligheden zijn vaak leuk. Op zaterdagmorgen geef ik les aan de Junior Academie van It Toanhûs. Dan zijn we alleen in het gebouw en dan is het altijd zó gezellig. De kinderen zijn zo enthousiast en zo onbevangen. Dan gaan ze voor het eerst schetsen, doen ze een paar stappen naar achteren en hoor je ‘o ja juf, ik kan het’. Dat is toch fantastisch. Dat wil je.” 

Lading in een lezing

“Het lijkt me leuk om eens een lezingvorm te geven. Dat je dan meer de tijd hebt en dieper in kunt zoomen op wat een schilder beweegt en waarom Rembrandt bijvoorbeeld heeft gekozen voor donker naast het licht. Daardoor kregen zijn schilderijen nog meer lading, hoewel dat in die tijd niet altijd als mooi werd ervaren. Voor Rembrandt was het veel lucratiever om mooie portretjes met molenkragen te maken. Maar dat wilde hij niet en daar is hij in die tijd niet altijd goed mee weg gekomen.” 

Leren kijken

Het creatieve zat er bij Grietje al jong in. “Of het nu een lap stof was of een stuk aangespoeld wrakhout, ik maakte overal wat van. Op het strand maakte ik ook altijd een sculptuur. Mijn ouders hebben me ook zeker leren kijken.” Toch zou het nog tot haar twintigste duren voordat ze hier iets mee deed. “Mijn schoonvader gaf les op It Toanhûs en kwam op een gegeven moment met een inschrijfformulier aan. Toen heb ik hier verschillende teken- en schilderlessen gevolgd. Ik heb ook externe lessen gevolgd, vooral toen we een tijdje in Denemarken woonden.” Terug in ons land meldde ze zich aan bij de Kunstacademie Fryslân, volgde daar cursussen en lessen en vervolgens schreef ze zich in bij de Klassieke Academie voor Beeldende Kunst in Groningen. Daar zit ze nu in het derde jaar van de vijf jaar in totaal. “Het is een feest. Alles wat me wordt aangeboden, zuig ik op. Voor deze academie kiezen is het beste wat ik in de afgelopen tijd heb gedaan.”

Ook teken- en schilderlessen van Grietje volgen? Dat kan!

Ze geeft diverse lessen aan kinderen en volwassenen op verschillende locaties van It Toanhûs. Kijk voor de lessen van Grietje of één van de vele andere Kunst & Design cursussen op toanhus.nl/aanbod en kies hier voor Kunst & Design.

In deze serie: ‘In de spotlights - Toanhûs portretten van creativiteit’ schijnen we het licht op creatieve mensen die dicht bij It Toanhûs staan. Wat ze allemaal met elkaar gemeen hebben? Ze bruisen van creativiteit en delen graag hun verhaal. 

Deze serie bestaat, momenteel, uit vier portretten die op de Open dag van It Toanhûs afgelopen 5 en 6 april onthuld zijn. Vanaf april staat er elke maand één van deze vier portretten in het maandblad van Groot De Fryske Marren in de spotlights. 

In de volgende editie staat Piter Boonstra in de spotlights. Deze jonge muzikant vertelt onder andere hoe hij als achtjarig jongetje in een tienerband van de Popschool terechtkwam. Je leest en bekijkt het in GdFM van mei 2024 of op toanhus.nl/indespotlights

Colofon
Foto’s & video: Jacob Fokkens - CineMakkers
Interview: Richard de Jonge - GrootMedia
Projectcoördinatie: Michelle van Ellen - It Toanhûs

Ex-Toanhûs cursist Grietje van der Wal geeft nu zelf les