Eelke en Agnes Dijkstra: “Dit culturele erfgoed is van grote waarde en mag niet verdwijnen”

TERHERNE - “Het is zo spannend!”, peinst Eelke Dijkstra. Hij staart zwijgend voor zich uit. Samen met zijn vrouw Agnes heeft hij in 35 jaar een prachtig bedrijf opgebouwd.

“En nu zie je dat alles kan verdampen in een jaar tijd. Onze klipper Elbrich is gebouwd in het jaar 1885. Ja, je hoort het goed, in 1885! Het schip is 135 jaar oud en heeft de Spaanse griep, de Eerste en de Tweede Wereldoorlog overleefd. Zou het ten onder gaan aan de coronacrisis?”

Eelke en Agnes Dijkstra

Toen de regering de strenge maatregelen om verspreiding van het coronavirus tegen te gaan bekend maakte, pakten donkere wolken zich samen boven de bruine vloot. Deze professionele chartervaart verzorgt groepsreizen op de Nederlandse wateren, meestal de Waddenzee of het IJsselmeer. De anderhalvemeter-regel maakt het samenzijn van een groep gasten op zo’n traditioneel zeil- of motorschip vrijwel onmogelijk. Boekingen werden geannuleerd met als direct gevolg dat de schepen aan de wal liggen. Niet varen, betekent geen inkomsten. Geen inkomen plus daarbij de onzekerheid - hoe is het over een jaar? - is een ramp voor de schippers en hun personeel. De grootste historische vloot ter wereld verkeert in zwaar weer.

Voor Pampus liggen

De schepen verkeren zelfs in nóódweer, kunnen we stellen, en om aandacht te vragen voor de grote problemen van deze sector werd er op 9 juni van dit jaar een grote manifestatie georganiseerd. Zo’n 175 schepen vertrokken naar Amsterdam, waar ze letterlijk voor het eiland Pampus gingen liggen. Schipper Eelke Dijkstra was medeorganisator.

“Het initiatief kwam vanuit de schippers zelf en is heel goed geslaagd. Ja, voor Pampus liggen, dat gaat ons nu goed af”, lacht hij ietwat cynisch. “Maar goed, gelukkig hebben we veel aandacht gekregen in de media. Het grote publiek heeft kennisgemaakt met onze prachtige schepen en met onze problemen in deze tijd. We wilden ons mooie product laten zien en vragen om een noodfonds om te overleven.”

Steunvraag

Het vervoeren van groepen gasten op de schepen ligt op dit moment helemaal stil. Met minder mensen varen is geen optie. Dat is niet rendabel. Bovenop de maatregelen die het kabinet al heeft genomen, is er voor deze sector nog zeker twintig miljoen euro nodig, zo heeft de vereniging voor beroepschartersvaart BBZ becijferd. De burgemeesters van de gemeentes rondom het IJsselmeer, het Markermeer en de Waddenzee, die profijt hebben van de gasten die dankzij de bruine vloot hun steden en dorpen bezoeken, vragen in een brandbrief aan de ministers Wiebes en Van Engelshoven ook om steun voor de schepen. “Het idee is goed geland”, bevestigt Dijkstra. “Het staat op de agenda. Er zijn Kamervragen gesteld, We moeten het afwachten.”

TVL-regeling

Een andere regeling, waar de bruine vloot aanspraak op zou kunnen maken, is de zogenaamde TVL-regeling. Via die regeling kunnen MKB-bedrijven, waaronder ook de schepen van de bruine vloot zouden vallen, maximaal 50.000 euro aan steun aanvragen. Maar het is nog altijd onduidelijk hoeveel de schippers van de bruine vloot kunnen krijgen. ‘Dat hangt af van drie parameters”, verduidelijkt Eelke Dijkstra. “Wat zijn je vaste lasten? Hoeveel omzet loop je mis? Wat is het aantal werknemers? Als je bij 250 werknemers het maximale bedrag van 50.000 euro kunt krijgen, dan vrees ik dat er voor ons, bedrijven met slechts enkele medewerkers, niet veel geld overblijft.’

Cultureel historisch erfgoed

Het leek zo mooi. Ze hadden voor dit jaar meer boekingen dan ooit. Dijkstra: “En normaal loopt onze agenda voor volgend jaar nu ook al vol. Maar er wordt helemaal niet geboekt. Dat ziet er slecht uit. Ik hou me op dit moment voornamelijk bezig met annuleringen. Ik hoop dat de mensen hun boeking op een ander moment door willen laten gaan. Als ik iedereen het geld terug moet betalen, komt het niet goed. Deze maanden halen we niet meer in. Natuurlijk, in een crisis gaan bedrijven failliet. Dat is zo.

Maar wij zijn ook de bewakers van een cultureel historisch erfgoed. Met eigen middelen hebben we onze bedrijven opgebouwd. We hebben nooit om een cent subsidie gevraagd. We hopen dat de overheid ons helpt in deze uitzonderlijke situatie. Het zou ongelofelijk jammer zijn wanneer deze historische schepen door de crisis op de sloop belanden. Dit culturele erfgoed is van grote waarde en mag niet verdwijnen.”

Meest duurzame reisonderneming

“Bovendien zijn we de absolute nummer één in duurzame reisondernemingen. Je kunt niet duurzamer reizen. Onze schepen zijn niet op de schroothoop beland. Wij hebben ze hersteld en volledig aangepast aan de eisen van deze tijd. De scheepsmotor draait alleen in de havens. Eenmaal op zee gaan de zeilen omhoog. Onze luchtvervuiling is minimaal. We varen bovendien op een Unesco Werelderfgoed, de Waddenzee. Zeilen met zo’n groot schip is een machtige belevenis. Autogeluiden verdwijnen naar de achtergrond. Er is geen lichtvervuiling. Je krijgt er een gelukzalig gevoel van, vergelijkbaar met een reis naar een exotische bestemming. En dat zo vlakbij huis. We laten ons droogvallen op het Wad, zoeken kokkels en mosselen, die we zelf gaan eten. De zeehonden komen omhoog naast je schip. Wij verzorgen reizen naar de Galapagos Eilanden bij ons om de hoek, zeg ik wel eens.”

Elbrich

Wanneer hij vertelt over zijn passie, zijn liefde voor het zeilen en de historische schepen, lichten zijn ogen op. Vaak gaan deze interesses over van vader op zoon, maar dat is hier niet het geval. “Mijn vader was leraar en kon niet eens zwemmen”, lacht Eelke. De meervoudig kampioen skûtsjesilen was van jongs af aan al in de weer met boten en water. Met zijn broer kocht hij zijn eerste schip. Zo is zijn bedrijf begonnen. Inmiddels zijn Eelke en Agnes Dijkstra de eigenaren van drie klippers. De Grote Beer, de Panta Rhei en de Elbrich, vernoemd naar hun dochter. De naam betekent beschermende engel.

“We kochten de Elbrich in het jaar 2015”, vertelt Agnes. “We hebben het schip van binnen volledig gestript. Alleen de spanten waren nog te zien. We hebben het helemaal opnieuw opgebouwd, naar onze eigen ideeën. Daar hebben we twee jaar over gedaan. Nu kunnen er zestien personen meevaren. Elke hut heeft een stapelbed en eigen sanitair. Het schip voldoet volledig aan de eisen van deze tijd.

Met hulp van Brechts Wonen in Joure hebben we gekozen voor een licht, strak interieur. Het is stoer ingericht, maar toch mooi in z’n eenvoud. In 2017 is het schip in de vaart gegaan. Onze dochter heeft de doop verricht.  Het is prachtig geworden. We krijgen hele mooie reacties van de gasten. Ik hoop dat er mogelijkheden komen om weer uit te varen. Maar wel zonder gezondheidsrisico’s natuurlijk.”

Dubbel pech

Ook het bedrijf vaarevents.nl, het evenementenbureau van Eelke en Agnes Dijkstra, is slachtoffer van de crisis. Eelke: “Al onze bedrijfsactiviteiten hebben last van de coronamaatregelen. Dat is zuur, maar waar. We hebben dubbel pech! Al twintig jaar organiseren wij zeilevenementen met pramen en skûtsjes, met een programma op maat voor groepen van twaalf tot vierhonderd personen, waar voor personeelsuitjes, teambuildingsdagen en andere gelegenheden graag gebruik van wordt gemaakt. We zullen zien of hier binnenkort weer meer mogelijk is.”

Overeind blijven

“Een schipper kan zich uitstekend aanpassen aan veranderende omstandigheden. Draait de wind, dan gooit hij het roer om”, filosofeert Eelke. “Dat is nu niet te doen; deze situatie is zo vreemd. Je hebt er totaal geen grip op. Alles is onzeker. Zolang de anderhalve meter streng wordt gehandhaafd, hebben wij een probleem. Misschien komt er een optie om iedereen die meevaart te testen. Als ze gezond zijn mogen ze mee. In feite gaan we vervolgens op het schip in quarantaine.

Dat zijn ideeën waar ik mee rondloop, want we moeten verder. We hebben een bijzonder beroep. Je moet wat hebben met het leven rond de schepen, de techniek, de historie, natuurlijk met het zeilen én bovenal met mensen. Mensen een onvergetelijke ervaring bezorgen, is essentieel voor onze baan. Ik hoop dat we overeind blijven.”

Inmiddels zijn de regels versoepeld en mogen de schepen onder bepaalde voorwaarden weer uitvaren.

Door: Gea de Jong-Oud